Pilot Leesjury-start: leesplezier aanwakkeren bij de jongste juryleden, in school én bib

03.09.2025

Leesjury-start is een proeftraject dat de liefde voor boeken al op jonge leeftijd stimuleert. Het dompelt kinderen vanaf de instapklas onder in de wereld van verhalen op een speelse en interactieve manier, en laat zien hoe de liefde voor lezen al vroeg kan ontstaan - vanaf de kennismaking met personages tot het spannende stemmoment. Laat je inspireren door de ervaringen van bibs én scholen in Heist-op-den-Berg, Heers en Aalst.

Met de Leesjury bereikt Iedereen Leest een grote groep kinderen en jongeren van 4 tot 18 jaar. Om ook kleuters van 2,5 tot 4 jaar te betrekken, startte het met het proeftraject Leesjury-start. Samen met de deelnemende bibliotheekmedewerkers en leerkrachten en andere partners, zoals buitenschoolse kinderopvang, zoekt het naar de beste manieren om leesgroepen voor de allerjongsten op te zetten en te ondersteunen. Het piloottraject ging in 2023 van start en loopt drie jaar. In het schooljaar 2024-2025 kende het een succesvol tweede pilootjaar, met 1.219 jonge juryleden die hun stem uitbrachten.

Waarom meedoen?

Ook Heist-op-den-Berg, Heers en Aalst namen deel aan Leesjury-start, om diverse redenen. Voor leerkracht Karin Dom van basisschool Heilig-Hartcollege in Heist-op-den-Berg biedt het bijvoorbeeld een inspirerende blik op prentenboeken. ‘De school deed al mee met de Leesjury met de oudere kinderen’, vertelt ze. ‘Samen met een andere leerkracht ben ik met Leesjury-start begonnen omdat ik graag nieuwe dingen uitprobeer in de klas. Zo heb ik andere boeken leren kennen, waar ik zelf niet naar gegrepen zou hebben. Eerst dacht ik dat sommige boeken uit de selectie te moeilijk zouden zijn, maar ze sloegen goed aan.’

We hadden nog geen aanbod voor deze leeftijdsgroep en dat heeft zeker meegespeeld in de beslissing. Voor kleuterklassen is het een grote stap om naar de bib te komen. Zo kunnen we de omgekeerde beweging naar hen maken.

Ann Maes, bib Heist-op-den-Berg

Verder blijkt Leesjury-start een mooie schakel in de leesbevorderingsketen van bibliotheken. ‘We organiseerden al groep 3 en 4 in de bib en boden boekenpakketten voor groep 1 en 2 aan scholen aan’, zegt Ann Maes van de bib van Heist-op-den-Berg. ‘Leesjury-start sluit daar mooi bij aan. We hadden nog geen aanbod voor deze leeftijdsgroep en dat heeft zeker meegespeeld in de beslissing.’ Bovendien maakt het de bib toegankelijker voor een jonge doelgroep: ‘Voor kleuterklassen is het een grote stap om naar de bib te komen. Zo kunnen we de omgekeerde beweging naar hen maken.’

Bekijk de getuigenis van bib Heist-op-den-Berg:

(De tekst gaat verder onder het filmpje.)

Samenwerken

De aanpak van Leesjury-start varieert per locatie, maar overal speelt de bibliotheek een cruciale rol in het faciliteren van de leesgroepen. In Heist-op-den-Berg levert de bib een pakket met de boeken en inspiratiefiches van Iedereen Leest aan de scholen, waarna kleuterleerkrachten zelfstandig aan de slag gaan.  Elke school mag het pakket drie weken houden, waarna de school het verder brengt naar de volgende school.

Utopia in Aalst organiseert de leesgroepen in de bib zelf op zaterdagvoormiddag. De begeleidende bibliotheekmedewerkers Karolien Minoodt en Alexandra Claus kozen er bewust voor om ouders te betrekken: ‘We merken dat het een veilige, geborgen sfeer creëert. Dat is essentieel om er een kwalitatief, gezellig moment van te maken voor de kleuters.’

In Heers werkt de bib actief samen met drie scholen in de gemeente. ‘Leesjury-start wordt volledig voorzien door de bib’, vertelt medewerker Heidi Loozen. ‘We schenken de boeken en een bibmedewerker of vrijwilliger komt zes keer naar de klas voor een voorlees- en verwerkingsmoment.’ Die aanpak bespaart leerkrachten veel voorbereidingstijd, zodat ze zich op andere taken kunnen richten. Ze krijgen de boeken vooraf mee om minder taalsterke kinderen voor te bereiden, en na afloop ontvangen ze inspiratiefiches van Iedereen Leest om verder met het boek aan de slag te gaan. Uit de monitoring blijkt dat die fiches veel gebruikt worden. Vooral de vragen zijn populair, maar ook de extra achtergrondinformatie en originele invalshoeken helpen om de blik te verruimen. Heidi: ‘Bovendien krijgen de leerkrachten tips rond interactief voorlezen en leren ze een mooie selectie prentenboeken kennen, die hun aanbod verrijkt.’

Interactief voorlezen

Een belangrijke focus van het piloottraject is het gebruik van de motiverende en effectieve methodiek ‘interactief voorlezen’. De actieve aanpak trekt de kleuters volledig in het boek. Zo helpt de voorbereidingsfase om de nieuwsgierigheid te wekken, de voorkennis te activeren en de betrokkenheid van de kinderen te vergroten, nog voordat het boek zelfs geopend is. De basisschool in Heist-op-den-Berg was al bezig met interactief voorlezen, maar focuste er nog extra op door Leesjury-start. ‘Zo heb ik bij De bril van beer eerst verschillende brillen aangeboden en met de kinderen uitgetest welk effect een zonnebril, verrekijker en vergrootglas heeft’, zegt Karin. ‘Dan heb ik de dierenpersonages uit het boek erbij genomen in knuffelvorm.’ Ook in Heers bracht Heidi attributen mee bij het boek Superbeestje. ‘Ik toonde een schoenlepel, een zuignap en een zakmes en vroeg aan de kinderen om te voorspellen waarvoor het lieveheersbeestje die zou kunnen gebruiken. Daarna overliep ik de cover, titel en auteur, en stelde ik vragen over de superkrachten van het lieveheersbeestje. We keken al eens naar de prenten, alvorens te beginnen lezen.’

In Aalst hanteren Karolien en Alexandra een vast startritueel met een verteldeken en een versje. ‘Ook spelen we een toneeltje met een knuffel van de personages’, zegt Karolien. ‘Zo nemen we de kinderen mee in het thema van dat verhaal.’ Tijdens het voorlezen zelf blijven de kleuters actieve deelnemers doordat de begeleiders vragen aan hen stellen en ingaan op hun impulsen. De bib in Aalst werkt met twee begeleiders om die beleving te maximaliseren. Alexandra: ‘De ene kan vertellen, de andere speelt erop in door attributen of grote prenten te tonen. Vaak proberen we ook geluidjes te betrekken, een liedje te zingen of de kinderen iets te laten zoeken in de prenten. We willen alle zintuigen prikkelen om de aandacht erbij te houden.’

Na het verhaal wordt de inhoud op een creatieve manier verankerd, waardoor de leeservaring nog dieper doordringt. In Heist-op-den-Berg gingen de kinderen bijvoorbeeld aan de slag met De bril van beer door dieren te zoeken in de wolken en op landschapsfoto’s, die ze mochten inkleuren. In Aalst volgt er meestal hoekenwerk, waarbij ouders samen met hun kind meerdere activiteiten uitvoeren, zoals lezen, kleuren, een zoektocht, gezelschapsspelletjes – altijd gelinkt aan het verhaal.

Leerkracht Karin Dom deelt in onderstaand filmpje haar ervaringen met Leesjury-start:

(De tekst gaat verder onder het filmpje.)

Stemmen

Een van de hoogtepunten van het Leesjury-jaar is het stemmoment. Om de mening van de jonge juryleden te bevragen, gaan de bibs en scholen creatief te werk. In Heist-op-den-Berg en Heers worden de kinderen apart genomen om te stemmen. Karin: ‘Eerst heb ik de boeken nog eens overlopen. Daarna nam ik de kinderen een voor een bij mij en vroeg ik welk boek ze het leukste vonden. Dat legde ik aan de kant, waarna ik vroeg naar hun favoriet uit de vijf overgebleven boeken, enzovoort. Zo kon ik bij elk kind de volgorde vastleggen.’

In Aalst is stemmen een gezamenlijke belevenis. Een dobbelsteen met de boekcovers helpt om de boeken op te frissen. Bij elke gegooide cover wordt het boek erbij gehaald en moeten de kinderen drie attributen kiezen. Zo denken ze actief mee na. ‘Daarna plaatsen we alle boeken op tafel en vragen we aan de kinderen en ouders om in een rij te gaan staan achter hun favoriete boek’, zegt Alexandra. ‘We filteren enkel de stemmen van de kinderen, maar merken dat ze meer durven om bij een boek te gaan staan als hun ouders ook stemmen. De drie boeken met de langste rij blijven over, waarna de kindjes die daar nog niet achter stonden in één van de drie rijen aansluiten. Zo bepalen we de top 3. Het stemmoment wordt afgesloten met feesthoedjes, donuts en een gepersonaliseerd diploma vol foto's.’

Beleef mee het slotmoment in Aalst:

(De tekst gaat verder onder de fotoslider.)

Meerwaarde

De bib van Heers organiseert ook een slotmoment voor alle deelnemende klassen. Dat vindt niet plaats op school, maar in de bib, waar de kinderen hun diploma krijgen en workshops volgen. ‘Wij gaan voorlezen in de klassen, maar tijdens het slotfeest komen de kleuters met hun ouders naar ons’, zegt Heidi. ‘Ik vind het een meerwaarde dat we zo op twee fronten aan leesbevordering kunnen werken, op school en in de bib. Leesjury-start heeft een serieuze boost gegeven aan het leesonderwijs in Heers, met dank aan de hulp van enthousiaste vrijwilligers. We merken dat betrokken leerkrachten zelf meer naar de bib komen voor boekenpakketten. En we zien meer jonge leners van de scholen in de bib verschijnen.’

Bekijk de getuigenis van bibliotheek Heers:

(De tekst gaat verder onder het filmpje.)

Ouders zeggen vooraf soms dat ze niet kunnen voorlezen, maar door ons bezig te horen, gaan ze het zelf toch ook proberen. We merken dat de ouders ook dankbaar zijn omdat er weinig vrijetijdsaanbod is voor die leeftijd.

Alexandra Claus, bib Aalst

Die stijging van het aantal jonge leners is een meerwaarde die ook uit monitoring en intervisie blijkt. Verder stimuleert Leesjury-start meer klasbezoeken, verrijkt het de woordenschat, introduceert het nieuwe boeken, en staat het aan de basis van een doorlopende leeslijn voor de scholen. Ook de bib van Heist-op-den-Berg ziet de impact van Leesjury-start. ‘Als bib is het onze taak om aan leesbevordering te doen en via dit traject bereiken we veel doelgroepen’, zegt Ann. ‘De kinderen worden uitgebreid ondergedompeld in verhalen en genieten van de voorleesmomenten. Maar ook leerkrachten ontdekken nieuwe boeken en de ouders worden uitgenodigd voor het slotmoment in de bib, wat hen kan aanzetten tot een lidmaatschap.’ Ouders betrekken heeft een groot effect op het voorleesgedrag thuis, merkt de bib van Aalst. Alexandra: ‘Ze zeggen vooraf soms dat ze niet kunnen voorlezen, maar door ons bezig te horen, gaan ze het zelf toch ook proberen. We merken dat de ouders ook dankbaar zijn omdat er weinig vrijetijdsaanbod is voor die leeftijd. Leesjury-start is zo populair dat we al wachtlijsten hebben voor volgend jaar!’

Buiten de lijntjes

In een aantal gemeentes leidde Leesjury-start bovendien tot samenwerkingen die verder reiken dan die tussen school en bib.

Mia (Oostende): 'Wij werken samen met de buitenschoolse opvang. Tweewekelijks komt er een vrijwilliger voorlezen. Het stemmen hebben we losgelaten, omdat het lastig te organiseren is als niet iedereen altijd aanwezig was. Ook LIGO/basiseducatie gaat met een oudergroep aan de slag met drie boeken uit de selectie. Ze lezen interactief voor. Ouders mogen de boeken dan ook ontlenen.’

Ingrid (Nijlen): ‘Ook onze buitenschoolse opvang deed mee met Leesjury-start. Normaal werken we met boeken rond Anna, Karel, dus het boekenaanbod van Leesjury-start is erg verrijkend.’

Karolien (Aalst): ‘Naast de reguliere leesgroep in Utopia ga ik voorlezen bij Koala, een organisatie die zich inzet voor kwetsbare groepen, waar ouders kunnen langskomen voor een gezellige babbel. Eén keer per maand lees ik daar voor uit de verhalen van Leesjury-start. Die werken ook in die context goed.’

Overtuigd om mee te doen met Leesjury-start en de allerkleinsten te inspireren tot een leven vol leesplezier? De successen in Heist-op-den-Berg, Heers en Aalst bewijzen de meerwaarde. Het komende leesjaar 2025-2026 loopt het derde en laatste pilootjaar. Daarna wil Iedereen Leest deze doelgroep, cruciaal voor een doorgaande leeslijn, als volwaardige startgroep inbedden in de Leesjury. Dit vergroot niet alleen de leescommunity, maar stimuleert ook de taalontwikkeling en leesmotivatie bij jonge kleuters.

Tips van de deelnemende bibs van het piloottraject

Werk samen en schakel vrijwilligers in: Heidi (Heers) onderstreept het belang van voldoende hulp: ‘Leesjury-start draait niet op zichzelf. Zonder onze enthousiaste vrijwilligers kunnen we dit niet. Bovendien is het waardevol voor leerkrachten om verschillende voorlezers te zien, omdat iedereen zijn eigen stijl en aanpak heeft, waaruit zij dan weer inspiratie kunnen putten.’ Denk ook breed qua samenwerkingen. Ann (Heist-op-den-Berg) ging bijvoorbeeld te rade bij andere gemeentediensten, zoals de dienst cultuur, voor budgettaire ondersteuning.
Organiseer Leesjury-start ook als vakantiekamp: Denk ook verder dan de gewone leesgroepen. Sommige bibliotheken organiseren kampjes tijdens de schoolvakantie, die snel volzet zijn. Die duren een halve dag en zijn een ideale manier om kleuters te betrekken. De kinderen lezen telkens twee boeken, waarna er een verwerkingsactiviteit volgt. Tijdens de laatste voormiddag konden de kinderen vrij spelen en stemmen.
Bied kant-en-klaar materiaal aan: Ann (Heist-op-den-Berg): ‘Maak het scholen makkelijk door een pakket met alle boeken, inspiratiefiches en extra info samen te stellen, en het bij hen te gaan leveren. Het moet een cadeautje zijn voor de scholen, geen extra last. Door pakketten te laten rondreizen van school naar school, bereik je bovendien een groot publiek.’
Pas je aan de groep aan: Alexandra (Aalst): ‘We passen onze werkwijze en onze manier van vragen stellen elk jaar een beetje aan. We hebben bijvoorbeeld een iets meer terughoudende groep dan vorig jaar, waardoor we meer gerichte vragen stellen en hen dingen laten aanwijzen.’